Wdrożenie RODO rozwiązania informatyczne

Od momentu obowiązywania RODO minął już ponad miesiąc, ale temat wdrożenia odpowiednich procedur wciąż jest jednym z najpopularniejszych w przedsiębiorstwach. Nadal brakuje jednoznacznych odpowiedzi na wiele pytań, a część rozwiązań jest dopiero wypracowywana m.in. przez powołaną przy Ministerstwie Cyfryzacji Grupę Roboczą ds. RODO. Większość zainteresowanych tematyką skupia się jednak na rozwiązaniach prawnych – przygotowaniu odpowiednich formułek i zgód dla klientów. Tymczasem większość danych przetwarzana jest dziś głównie w systemach informatycznych i to od nich powinniśmy zacząć przygotowanie do wdrożenia RODO w każdej firmie.

Spis treści

Krzysztof Podolski – Head od IT Department, RK Legal

RODO rewolucja?

Wbrew panującej w ostatnich miesiącach RODO-gorączce, już według przepisów obowiązujących przed 25 maja 2018 roku każdy administrator danych był zobowiązany do posiadania i praktycznego stosowania polityki bezpieczeństwa danych osobowych oraz instrukcji zarządzania systemami informatycznymi. W praktyce instrukcja ta była opisem środków technicznych i organizacyjnych służących do zapewnienia bezpieczeństwa danych osobowych. Dotyczyła więc głównie spraw związanych z IT. Krzysztof Podolski, head of IT Department w kancelarii RK Legal przypomina, że już w 2007 r. GIODO (czyli poprzednik dzisiejszego PUODO) opublikował na stronie dokument „ABC zasad bezpieczeństwa przetwarzania danych osobowych przy użyciu systemów informatycznych” (https://giodo.gov.pl/487/id_art/3910/j/pl):

Można tam znaleźć bardzo praktyczne informacje i zalecenia dla ochrony systemów informatycznych. Chociaż RODO w oczywisty sposób zmienia kilka poprzednich regulacji, jak np.: zniesienie konieczność zgłaszania zbiorów danych osobowych do UODO, to jednak bez zmian pozostają fundamenty działania systemów informatycznych: poufność, integralność, dostępność oraz rozliczalność. Choć publikacja pochodzi z 2007 roku to jednak jasno wskazuje jakie są rekomendacje urzędu w wielu podstawowych aspektach, jak np.: złożoność haseł czy czas ich wygasania. W podstawowych kwestiach technicznych związanych z IT, RODO nie wprowadza rewolucji. Wiele przedsiębiorstw, które miały już wdrożone odpowiednie procedury, musi po wejściu w życie Rozporządzenia, dokonać korekty w swojej dokumentacji, ale absolutnie nie musi jej tworzyć od początku.

Nowe systemy, a zasady prywatności

To co zmienia dotychczasowe podejście do przetwarzania danych osobowych w systemach IT, to wprowadzenie zasad: „Privacy by desgin” i „Privacy by default”. Obydwie z nich oznaczają, że już na etapie tworzenia i wdrażania systemów, konieczne jest wbudowanie mechanizmów ochrony danych osobowych, które muszą być domyślnie zaimplementowane od początku ich stosowania. Istotnym elementem obu reguł jest także ograniczenie zbierania nadmiarowych danych. Oznacza to, że firmy mogą gromadzić i posługiwać się jedynie tymi danymi, które są niezbędne do prowadzenia ich działalności.

Prawo do bycia zapomnianym

Firmy, na mocy RODO, są zobowiązane do umożliwienia osobom, których dane przechowują i przetwarzają w swoich zbiorach m.in. skorzystania z prawa do bycia zapomnianym. W praktyce oznacza to, że możemy zażądać usunięcia wszystkich danych na nasz temat, np.: z bazy systemu hotelowego po zakończeniu swojego pobytu.

Należy jednak pamiętać o tym, że nigdy nie znikniemy od razu ze wszystkich systemów. Inne przepisy prawa pozwalają lub wręcz nakazują przechowywać nasze dane nawet przez kilka czy kilkanaście lat. Na przykład ustawa o podatku od towarów i usług, nakłada konieczność przechowywania dokumentów na potrzeby kontroli przez okres 5 lat. Takie przepisy zapewniają przedsiębiorcom przesłankę legalizującą zbieranie danych i pozwalają przetwarzać je tak długo, jak wynika to z odrębnych regulacji

– podkreśla Krzysztof Podolski, z kancelarii RK Legal

Zmiany w systemach informatycznych po wejściu w życie RODO

RODO w swym założeniu nie narzuca żadnych konkretnych środków bezpieczeństwa (systemów czy konkretnych programów), jakie musi wdrożyć organizacja, aby zabezpieczać dane osobowe w systemach IT. Jednak, aby zminimalizować ryzyko naruszenia praw i wolności osób fizycznych w myśl art. 32 Rozporządzenia należy stosować, np:

pseudonimizację, szyfrowanie oraz anonimizację danych osobowych
zapewnienie poufności, integralności, dostępności i odporności systemów i usług przetwarzania
możliwość szybkiego przywrócenia dostępności danych osobowych i dostępu do nich w razie incydentu fizycznego lub technicznego
regularne testowanie, mierzenie i ocenianie skuteczności środków technicznych i organi-zacyjnych mających zapewnić bezpieczeństwo przetwarzania

Pomimo dużego poziomu ogólności jakie występują w Rozporządzeniu, kluczowa zmiana polega na wprowadzeniu wprost zapisów o procesie ciągłej aktualizacji posiadanych procedur i dostosowania ich do zmieniających się wyzwań i zagrożeń bezpieczeństwa

– podkreśla Krzysztof Podolski, z kancelarii RK Legal

Instrukcja przetwarzania danych w systemach informatycznych

W ocenie Krzysztofa Podolskiego, szefa Departamentu IT w kancelarii RK Legal najskuteczniejszym sposobem zapewnienia zgodności z przepisami RODO jest wdrożenie Instrukcji przetwarzania danych w systemach informatycznych. Taki dokument pozwala w jednym miejscu zebrać wszelkie konieczne zasady, procedury i instrukcje, które dotyczą bezpieczeństwa danych osobowych w systemach IT, m.in:

Procedury nadawania uprawnień do przetwarzania danych i rejestrowania tych uprawnień w systemie informatycznym oraz wskazanie osoby odpowiedzialnej za te czynności
Opis stosowanych metod i środki uwierzytelnienia oraz procedury związane z ich zarządzaniem i użytkowaniem
Procedury rozpoczęcia, zawieszenia i zakończenia pracy przeznaczone dla użytkowników systemu
Procedury tworzenia kopii zapasowych zbiorów danych oraz programów i narzędzi pro-gramowych służących do ich przetwarzania
Sposobu, miejsca oraz okresu przechowywania: elektronicznych nośników informacji zawierających dane osobowe, kopii zapasowych
Sposobów zabezpieczenia systemu informatycznego przed działalnością szkodliwego oprogramowania oraz dostępu do sieci Internet
Sposobu odnotowywania informacji przez systemy informatyczne o operacjach przeprowadzanych przez użytkownika na danych osobowych
Procedury wykonywania przeglądów i konserwacji systemów oraz nośników informacji służących do przetwarzania danych
Procedurę zarządzania incydentami w systemach informatycznych
Procedury dotyczące bezpieczeństwa fizycznego oraz systemów monitoringu

Należy jednak pamiętać, że wdrożenie polityki bezpieczeństwa danych osobowych i instrukcji zarządzania danymi w systemach informatycznych to dopiero początek drogi dla każdej organizacji. Wszelkie dokumenty i procedury muszą być regularnie sprawdzane i aktualizowane, gdyż w każdej organizacji wraz z upływem czasu następują zmiany w procesach biznesowych. Aktualizacja zmian powinna odbywać się przynajmniej raz w roku przy okazji rekomendowanych przeglądów rocznych całości dokumentacji dotyczących bezpieczeństwa danych osobowych przetwarzanych w przedsiębiorstwie

– dodaje Podolski.