Przepisy Rozporządzenia o ochronie danych osobowych (dalej również: RODO) w istotny sposób wpłynęły na możliwość przetwarzania danych osobowych osób fizycznych oraz prawa i obowiązki z tym związane. Nie ulega wątpliwości, że żeby do przetwarzania danych osobowych w ogóle doszło, w większości wypadków, niezbędnym jest uprzednie uzyskanie zgody osoby, której dane mają być przetwarzana na dokonanie takich czynności.
Zgodnie z art. 4 pkt. 11) Rozporządzenia RODO zgoda osoby, której dane dotyczą oznacza dobrowolne, konkretne, świadome i jednoznaczne okazanie woli, którym osoba, której dane dotyczą, w formie oświadczenia lub wyraźnego działania potwierdzającego, przyzwala na przetwarzanie dotyczących jej danych osobowych. Z przepisu tego wynika, że zgoda na przetwarzanie danych osobowych 1) może zostać udzielona jedynie jako wyraz dobrowolnego oświadczenia woli danej osoby, bez jakichkolwiek środków przymusu (dobrowolność), 2) dla potrzeb realizacji określonego celu (konkretność), 3) osoba, której dane mają być przetwarzane musi znać tożsamość administratora i zakres przetwarzania danych (świadomość) oraz nie może być mowy o jakichkolwiek wątpliwościach co do wyrażenia woli na przetwarzanie danych (jednoznaczność).
Wiele osób z pewnością zadaje sobie pytanie, co w przypadku gdy wyrazili zgodę na przetwarzanie danych osobowych? Czy możliwe jest cofnięcie zgody na przetwarzanie danych osobowych? Odpowiedź na tak zadane pytanie wynika bezpośrednio z omówionego wyżej elementu dobrowolności zgody na przetwarzanie danych osobowych. Przez dobrowolność należy bowiem rozumieć również możliwość odwołania zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie.
Sprawdź jak wdrożyć RODO w twojej organizacji
Jak wycofać zgodę na przetwarzanie danych osobowych?
Skoro wiemy już, że odwołanie zgody na przetwarzanie danych osobowych jest możliwe, warto zastanowić się jak w praktyce wycofać złożoną wcześniej zgodę? Czy wystarczającym jest proste oświadczenie „nie wyrażam zgody na przetwarzanie danych osobowych”, czy też niezbędnym jest napisanie pisma o cofnięciu zgody na przetwarzanie danych osobowych?
Mechanizm odwołania zgody na przetwarzanie danych osobowych nie jest szczególnie skomplikowany, gdyż ideą przepisów RODO jest nie generowanie nadmiernych problemów po stronie osób, których dane są przetwarzane. W teorii wystarczającą formą złożenia oświadczenia o cofnięciu zgody na przetwarzanie danych osobowych byłoby ustne poinformowanie o takim fakcie administratora danych osobowych.
W praktyce jednak, dla celów dowodowych i możliwości wykazania, że zgoda taka w praktyce została odwołana warto zadbać o to, żeby cofnięcie zgody miało charakter dokumentowy. Może być to przykładowo korespondencja e-mail albo oświadczenie złożone na specjalnym formularzu. Ten ostatni sposób coraz częściej wykorzystywany jest przez przedsiębiorców, którzy zamieszczają stosowne formularze oświadczenia o cofnięciu zgody na przetwarzanie danych osobowych na swoich stronach.
Czy zawsze można odwołać zgodę na cofnięcie danych osobowych?
Warto również zdawać sobie sprawę, że prawo do odwołania zgody na przetwarzanie danych osobowych nie ma charakteru nieograniczonego. Przepisy Rozporządzenia RODO przewidują sytuacje, w której żądanie cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych nie będzie prawnie skutecznie. Dzieje się tak m.in. w przypadku danych osobowych, które są niezbędne do korzystania z prawa wolności wypowiedzi, czy do celów badań naukowych lub statystycznych.
Należy również pamiętać, że nawet skuteczne odwołanie zgody na przetwarzanie danych osobowych nie wpływa na skuteczność i legalność przetwarzania danych osobowych, które zostało dokonane przed złożeniem takiego oświadczenia. Oznacza to, że cofnięcie zgody na przetwarzanie danych osobowych ma skutek od chwili jego ujawnienia administratorowi i w żadnym wypadku nie może oddziaływać wstecz.
Co grozi za przetwarzanie danych bez zgody?
W przypadku gdyby przedsiębiorca przetwarzał dane osobowe bez stosownej zgody, osoba, której prawa zostały naruszone może wejść na ścieżkę administracyjną. Podstawową formą ochrony przed takim bezprawnym przetwarzaniem danych osobowych jest wniesienie skargi do Prezesa UODO. Urząd Ochrony Danych Osobowych zbada sprawę pod kątem legalności przetwarzania danych osobowych, a w przypadku stwierdzenia niezgodności przetwarzania z przepisami RODO nałoży na przedsiębiorcę stosowną karę administracyjną.
Niezależnie w przypadku gdyby na skutek bezprawnego przetwarzania danych osobowych doszło do wyrządzenia szkody lub naruszenia dóbr osobistych, podmiot pokrzywdzony może skierować sprawę o zadośćuczynienie lub odszkodowanie do sądu.
